Chương trình "Tinh hoa bách nghệ" được phát sóng vào 19h40 - 19h50 vào Chủ nhật hàng tuần trên kênh THVL1. “Tinh hoa bách nghệ” là chương trình truyền hình tôn vinh các ngành nghề trong đó có Nghề truyền thống lẫn Nghề hiện đại mang đậm nét đẹp riêng và giá trị văn hóa nhất định.
Mỗi nghề là một câu chuyện giới thiệu đến cộng đồng và bạn bè quốc tế gần xa những bức tranh sống động về con người, thiên nhiên, văn hóa Việt qua cách thể hiện linh động từ ký sự, phóng sự thực tế hoặc nhân vật trải nghiệm.
Có những nghề truyền thống đã tồn tại và trở thành một phần đời sống của bà con vùng cao Tây Nguyên. Với cái tình gắn bó bao đời với nghề truyền thống, đồng bào vùng cao Măng Đen, Kon Tum vẫn miệt mài giữ lại hai nghề thủ công: nghề đan lát và nghề rèn, tạo nên bức tranh sống động về trí tuệ và sự khéo léo của con người. Từ những nguyên liệu mộc mạc, họ đã biến hóa thành chiếc gùi chắc chắn lên nương, chiếc nia, cái sàng quen thuộc trong gian bếp, hay những vật trang trí tinh xảo mang đậm hơi thở núi rừng.
Đó còn là âm thanh của núi rừng vang vọng từ lò rèn, thổi hồn vào sắt thép, tạo nên công cụ lao động bền bỉ và khát vọng vươn lên của cả một cộng đồng. Đồ đan lát ở đây được bà con đan từ cây tre, cây nứa, cây lồ ô trong rừng hoặc trong làng có trồng, tùy theo ai muốn bằng chất liệu gì thì sẽ yêu cầu. Và để có được một sản phẩm bền, chắc, bí quyết chính từ những chiếc nan vót mềm và mỏng. Thông thường bà con sẽ lên rừng khai thác nguyên liệu rồi về vót sẵn để đan dần. Quy trình đan lát ở đây hoàn toàn được thực hiện bằng tay.
Người thợ bắt đầu đan các nan lại với nhau theo các kỹ thuật đan nong mốt, đan nong đôi, đan xương cá.... Các nan được đan xen kẽ chặt chẽ, đều tay để tạo ra độ bền và tính thẩm mỹ. Trong quá trình đan, người thợ thường xuyên uốn nắn, tạo hình sản phẩm là những vật dụng quen thuộc như gùi, nia, rổ...
Các người thợ đang tạo hình sản phẩm đồ đan lát
Chúng ta lại tiếp tục rong ruổi về miền Tây, khi nhắc đến miền Tây thì ai trong chúng ta cũng đã quen thuộc với hình ảnh những cây dừa nghiêng mình trong gió đúng không nào. Nhưng ít ai biết rằng, từ những tàu lá dừa, người thợ lại có thể tạo ra một sản phẩm vô cùng hữu ích đối với mọi gia đình – đó chính là cây chổi. Và hôm nay, xin mời quý khán giả cùng MC khám phá về nghề làm chổi từ cọng lá dừa tại xóm chổi Tầm Vu, thuộc xã Thạnh Hòa, huyện Phụng Hiệp, tỉnh Hậu Giang, tận mắt xem để làm một cây chổi sẽ kỳ công như thế nào nhé. Ẩn mình nơi xã Thạnh Hòa, huyện Phụng Hiệp, tỉnh Hậu Giang, xóm chổi Tầm Vu từ lâu đã trở thành một trong những làng nghề thủ công độc đáo của miền Tây Nam Bộ.
Chổi nơi đây được bó bằng cọng lá dừa, một loại cây gắn liền với miền quê yên ả. Gắn bó với cây chổi qua bao thế hệ, người dân nơi đây vẫn bền bỉ giữ lửa cho nghề truyền thống đã tồn tại hơn nửa thế kỷ. Với người dân xóm chổi Tầm Vu, mỗi cây chổi không chỉ đơn thuần là vật dụng quen thuộc, mà còn là hình ảnh thân thương gợi nhắc về người mẹ, người bà tảo tần sớm hôm – những bóng dáng đã gắn liền với cây chổi trong nếp sống thường ngày. Làm chổi với người dân nơi đây không chỉ để mưu sinh, mà còn là cách để nối dài ký ức, gìn giữ giá trị xưa cũ trong một thế giới đang dần thay đổi.
Ngày trước, để hoàn thành một cây chổi bằng lá dừa, người thợ phải trải qua nhiều công đoạn xử lý cọng lá dừa nguyên liệu. Ngày nay, dù các bước làm chổi vẫn hoàn toàn thủ công như xưa, nhưng phần nguyên liệu đã có nguồn cung ứng tận nơi, giúp người thợ tiết kiệm thời gian và công sức. Dẫu vậy, hồn nghề, sự tỉ mỉ và và khéo léo vẫn được gìn giữ trọn vẹn trong từng động tác của người làm chổi.
Làng nghề làm chổi cọng lá dừa tại xóm chổi Tầm Vu
Tiếp tục hành trình khám phá, chúng ta về lại với vùng đất Cao Nguyên để tìm hiểu về một loại thực phẩm quen thuộc và được rất nhiều người ưa thích, đặc biệt là ăn với lẩu, dùng để ăn chay, món xào cũng rất ngon. Cao nguyên Lâm Đồng có khí hậu mát mẻ, độ ẩm cao nên rất phù hợp trồng các loại nấm nấm ăn và nấm dược liệu quanh năm. Các loại nấm phổ biến như nấm bào ngư, nấm đông cô, nấm rơm, nấm mộc nhĩ, nấm mỡ…; các nấm dược liệu như linh chi, nấm hầu thủ, đông trùng hạ thảo… Sản xuất nấm ở Lâm đồng hiện trung chủ yếu tại các huyện Đức Trọng, Đơn Dương, TP. Bảo Lộc, TP. Đà Lạt và huyện Lạc Dương.
Làng Nấm Đà Lạt là đơn vị duy nhất ở Việt Nam sản xuất nấm số lượng lớn trên giá thể lên men. Các nguyên liệu bao gồm: mùn cưa cây cao su, bã mía và bông gòn được lên men bằng xạ khuẩn Nhật Bản giúp nguyên liệu hoai mục hoàn toàn và trở thành món ăn ưa thích của nấm. Quá trình này mất từ 45 – 60 ngày.
Để có nấm ngon và chất lượng, giống nấm rất quan trọng. Giống tốt giúp nấm đẹp, nhiều, ít bệnh. Giống yếu thì ngược lại. Làng Nấm Đà Lạt có các chuyên gia về nấm và nhiều giống nấm lạ, quý, tự nhiên, được chọn lọc cẩn thận như loại nấm Hoàng Kim, nấm Hồng Ngọc, nấm dược liệu quý hiếm như nấm Hầu Thủ,…
Đây là những giống nấm thuần tự nhiên, không qua biến đổi gene, được chọn lọc kỹ lưỡng từ các viện nghiên cứu trong nước và trên thế giới. Hầu hết nấm ăn phát triển tốt trong môi trường ẩm ướt và thường mọc nhanh sau mưa. Nếu tưới nước để thúc nấm lớn nhanh, nấm sẽ thường nhiều nước và giảm dinh dưỡng do mất bào tử. Do đó Làng Nấm Đà Lạt dùng công nghệ tưới phun sương trên mái để tạo ẩm tự nhiên như dưới tán rừng, giúp nấm phát triển một cách thuần tự nhiên.
Tham quan Làng nấm Đà Lạt
Hẹn gặp lại quý vị khán giả trong hành trình khám phá tiếp theo của chương trình “Tinh Hoa Bách Nghệ” vào lúc 19h40, chủ nhật hàng tuần trên kênh THVL1.
